Haviksoord, een baan met verborgen historie.

Je hebt je misschien weleens afgevraagd waar golfbanen hun naam aan ontlenen?

Van de meeste golfbanen is de herkomst vaak overduidelijk. De Eindhovensche, De Haagsche en bijvoorbeeld Domburg spreken voor zich maar hoe zit dat nu met Haviksoord in Leende?

Hiervoor gaan we eerst terug naar de oorsprong van Golf in Nederland.

Golf werd in 1889 in ons land geïntroduceerd toen baron van Brienen op de schapenweide van zijn landgoed Clingendael een primitieve golfbaan liet aanleggen. Dat initiatief leidde in 1893 tot de oprichting van The Hague Golf Club, de huidige Koninklijke Haagsche Golf & Country Club.

De vroege geschiedenis van golf in Nederland valt samen met een periode waarin sportbeoefening voor het eerst wordt gezien als een gezonde en nuttige manier van vrijetijdsbesteding. Voordien werd sport in Nederland nog beschouwd als tijd die niet nuttig werd besteed.

Toen in het laatste kwart van de negentiende eeuw door zakelijke contacten met vooral Engeland duidelijk werd dat sport de gezondheid – en daarmee de arbeidsproductiviteit – positief zou beïnvloeden, omarmde ook ons land de sport.

In de eerste vijftig jaar van golf in Nederland (1893-1943) zouden, verspreid over ons land, slechts zestien golfclubs een blijvend bestaan vinden, waarvan enkele met een achttien holes baan.

Minder dan drieduizend golfers speelden in deze tijd golf. Aan een mogelijke verdere ontwikkeling kwam een abrupt einde door de 2e Wereldoorlog. De meeste banen werden door de bezetter tot militair gebied gemaakt of sterk belemmerd in het gebruik.

Na de 2e Wereldoorlog kwam de totstandkoming van nieuwe banen maar langzaam op gang. Er waren wel andere prioriteiten in die jaren. Toch slaagde er tot 1970 een aantal banen om te starten. O.a.  De Veluwse, Noord Nederlandsche, Wittem (Zuid Limburgse) en Lauswolt.

Ondanks de oliecrisis, een tijd van stijgende werkloosheid en oplopende overheidstekorten lukt het maar liefst 12 initiatieven om in de jaren 1970-1980 een golfclub/baan op te richten.

In de jaren daarna (1980-1990) piekt de realisatie en oprichting van golfbanen. Maar liefst 68 banen zien het leven. In de tien jaar hierna volgen nog eens 48 banen en vanaf 2000 tot aan de dag van vandaag nog eens 36.

Het is in de moeilijke jaren 70 dat het idee voor een golfbaan in Leende ontstaat.

Maar voordat dit kan gebeuren dient er een geschikte locatie te worden gevonden door de familie Jackson, oprichters en (huidig) eigenaren. Hun oog valt mede door hulp van de toenmalige burgemeester van Heeze op het oude terrein van een vliegtuigbouwer.

Harry van Kuyk

We gaan terug naar 1941…

“Ik heb huizen en zwembaden gebouwd, kerken gerestaureerd en een goed lopende fabriek opgericht. Met een halve eeuw ontwerpen, ondernemen en succes als bagage kan en durf ik op dit stramien iets geheel nieuws op te zetten. IK GA VLIEGTUIGEN BOUWEN, fantaseerde Harry van Kuyk,  en dan langzaam uitbreiden. Hij dacht aan Leende, zijn geboortedorp, waaromheen grond genoeg te koop was voor een habbekrats.”

Zo ongeveer moet de dynamische Harry van Kuyk gedroomd hebben; hij was het prototype van de ‘selfmade man’, overtuigd van eigen gaven. Droombeelden had hij altijd omgezet in tastbare geslaagde projecten waaraan hij en zijn medewerkers een goede boterham verdienden.

Harry van Kuyk had tijdens de oorlog al grote plannen en kocht een groot stuk grond ten oosten van de weg Leende-Maarheeze. Dat terrein, grotendeels heide had hij laten egaliseren, hij had er een loods laten plaatsen, een woonhuis en een kantoortje.

Heiplaggen werden afgestoken en meer dan 50.000 m3 zand verzet. Het terrein werd met gras ingezaaid. Zo ontstond een vliegveld met één hangar en een landingsbaan van 150 meter.

De Duitsers hebben nooit ontdekt dat er onder hun neus een vliegveld is aangelegd. De R.A.F. wist er in 1943 al wel van en verborg er enkele lichte vliegtuigen van de Air Observation Post. Op 26 september 1944 wist zelfs een Typhoon in nood zich te redden op de korte landingsbaan.

Na de oorlog bleek pas echt wat zijn plannen met dit stuk grond waren. Harry wilde een vliegveld bouwen met een vliegtuigfabriek. Zijn initialen H(a)V(i)K gebruikte hij in de naam die eerst het vliegveld, de fabriek en nu de golfbaan draagt.

Hoe het verder ging met het vliegveld en de vliegtuigen?

Na 3 jaar en een aantal omzwervingen (o.a. via Dordrecht) bracht Harry van Kuyk zijn hele inventaris, ontwerpen en materialen terug naar Leende waar hij als dynamische maar impulsieve zakenman alles op een grote hoop liet leggen, er een vat benzine over gooide en aanstak. In mum van tijd verbrandde alles waarmee Vliegtuigfabriek Haviksoord drie jaar bezig geweest was.

Harry van Kuyk zette een spreekwoordelijke streep onder het avontuur en keerde terug naar Tilburg, naar zijn fabriek en zijn mensen. De grote opbouw van Nederland moest nog beginnen. De komende jaren was er werk, heel veel werk voor de bouwer-aannemer die Harry altijd was geweest…

Als je binnenkort (weer) eens op Haviksoord bent stel je dan eens voor hoe het moet zijn geweest.

Op de plek van de huidige putting green (voor het clubhuis), stond destijds de vliegtuigfabriek en lag verderop een 150 meter lange landingsbaan… Een prachtige groene, strak gemaaide fairway…

Bronnen: Artikel Paul Huismans en Frans Kense, NGA early golf.